آیا انسان می تواند عذاب روانی سکونت در مریخ را تحمل کند؟

ناسا در حال انجام آزمایشاتی است که ممکن است بزرگترین چالش در مأموریتهای آتی مریخ باشد؛ انسان در مریخ چگونه با عذاب روانی ناشی از انزوا کنار میآید؟
عصر کانادا – آلیسا شانون، پرستار حرفهای در مرکز پزشکی دانشگاه کالیفرنیا دیویس است. یکی از روزهایی که در راه بیمارستان دانشگاه بود، ناسا با او تماس گرفت و به او گفت که برای مأموریت مریخ انتخاب شده است. همان روز صبح، نیتن جونز، پزشک اورژانس در اسپرینگفیلد نیز تماس مشابهی را دریافت کرد. او بلافاصله به خانوادهاش فکر کرد و به خودش گفت اگر این فرصت را بپذیری، باید آنها را رها کنی. با این حال، او نمیتوانست فرصت ناسا را رد کند و خودش را متقاعد کرد که مریخ در سرنوشت او است.
مأموریت آنالوگ کاوش سلامت و عملکرد خدمهی مریخ یا به اختصار CHAPEA، در واقع افراد منتخب را به مریخ نخواهد فرستاد، بلکه اولین سفر انسانی به مریخ را به دقت شبیهسازی و مسیر را برای اعزام اولین انسانها به مریخ، احتمالا تا سال ۲۰۴۰ هموار خواهد کرد.
به عقیدهی ناسا، انسان روزی به مریخ سفر خواهد کرد. در سال ۲۰۱۸ ناسا تخمین زد که اولین انسانها «حداکثر تا اواخر دههی ۲۰۲۰» روی مریخ فرود خواهند آمد. تاریخ اولین مأموریت انسانی کمی تغییر کرده است، اما با وجود موانع فنی، قطعاً روزی اتفاق خواهد افتاد. ریچل مککالی که تا همین اواخر معاون مدیر کمپین مریخ ناسا بود، فهرستی متشکل از ۸۰۰ مشکل تهیه کرده است که باید قبل از پرتاب اولین مأموریت انسانی حل شوند.
بسیاری از موارد فهرست مربوط به مشکلات مکانیکی انتقال افراد به سیارهای است که هرگز از ۵۴٫۶ میلیون کیلومتر به زمین نزدیکتر نمیشود. زنده نگهداشتن افراد در خاک سمی و هوای غیرقابل تنفس، بمبارانشده توسط تابشهای خورشیدی و پرتوهای کیهانی کهکشانی، بدون دسترسی به ارتباطات فوری و سالم برگرداندن این افراد به زمین در زمانی بیش از یک و نیم سال بعد، تعدادی از چالشهای سفر به مریخ است.
مشکلات دیگر شامل جزئیات فنی آنقدر مبهم است که مککالی قادر به توضیح آنها نیست. اما او شک ندارد که ناسا بر این چالشها غلبه خواهد کرد. البته، نکتهای که ناسا و هیچکس دیگر هنوز نمیداند، این است که آیا بشریت میتواند بر عذاب روانی ناشی از زندگی در مریخ غلبه کند؟
مأموریت CHAPEA به جای بررسی سؤالات فنی، به انسانها میپردازد. چهار داوطلب عادی به مدت ۳۷۸ روز، شرایط زندگی انسان در مریخ را تا حد امکان تجربه میکنند. آنها دستورالعملها، بازخوردها و نظارت کامل را از کنترل مأموریت دریافت کردهاند. این افراد غذای فضانوردان را میخورند، آزمایشهای اساسی انجام میدهند، وظایف تعمیر و نگهداری را انجام میدهند، به نظرسنجیهای بیپایان پاسخ میدهند و از زمان استراحت سازماندهیشده لذت میبرند. این سطح از حقیقتسنجی افراطی برای اطمینان از اینکه آزمایش به درستی تعیین میکند آیا انسانها میتوانند با میلیونها کیلومتر فاصله از آشنایان خود زندگی کنند یا خیر، ضروری است.
آزمایشکنندگان میخواستند بدانند آیا خدمه میتوانند برای صدها روز بدون از دست دادن اشتها، وزن و نگرش مثبت، غذای فضانوردان را بخورند یا خیر. آیا میتوانند در یک فضای محدود با غریبهها زندگی کنند؟ آیا میتوانند یک محیط حرفهای منسجم را بدون تماس با زمین حفظ کنند یا خیر. چنین سؤالاتی از اهمیت بالایی برخوردار هستند، زیرا اگر ساکنان مریخ نتوانند سلامتی، شادی و مهمتر از همه، سلامت عقل خود را حفظ کنند، هیچ مأموریتی به مریخ نمیتواند موفقیتآمیز باشد.
هدف ناسا از مأموریت شبیهسازی شده این بود که بداند آیا سوژهها میتوانند در محیطی که با حداکثر شباهت به مریخ طراحی شده است، رشد کنند یا خیر. ناسا در اوت ۲۰۲۱ با انتشار اعلامیهی «مریخ فرامیخواند» در وبسایت خود، برنامه را آغاز کرد. شرکت در CHAPEA برخلاف بیشتر مأموریتهای ناسا، برای عموم مردم یا حداقل بخش وسیعی از آنها آزاد بود: شهروندان یا ساکنان دائمی بین ۳۰ تا ۵۵ سال با مدرک کارشناسی ارشد یا بالاتر در رشتههای علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات. به متقاضیان گفته شد که این تجربه «از نظر ذهنی دشوار» است.
ناسا چهار بلیت طلایی برای سفر به سکونتگاه شبیهسازیشدهای به نام دون آلفا (Dune Alpha) ارائه کرد؛ ساختمان ۱۵۸ مترمربعی که درون انباری بزرگی در مرکز فضایی جانسون در هیوستون ساخته شده است. این سکونتگاه با استفاده از فناوری چاپ سهبعدی ساخته شد و به جای جوهر، از رگولیت مریخی استفاده شد. مقادیر کافی از رگولیت مریخی در اختیار ناسا نبود، به همین دلیل از یک مادهی اختصاصی نارنجی رنگ به نام لاواکریت استفاده شد که لایهبهلایه از یک چاپگر سهبعدی خارج میشد.
سکونتگاه چهار سلول یکسان دارد که به عنوان اتاق خواب عمل میکنند، یک سالن، تلویزیون و چهار صندلی نیز دارد. چندین میز با مانیتور کامپیوتر، یک ایستگاه پزشکی و یک باغ زراعی نیز در سکونتگاه وجود دارد. گیاهان باغ برای برای سلامت روان در نظر گرفته شده است: یکی از محققان میگوید رشد گیاهان ممکن است «برای فضانوردانی که در محیطی منزوی و دور از زمین زندگی میکنند، فواید روانی داشته باشد». اتاقها دارای ارتفاعهای متفاوتی هستند تا از یکنواختی فضا جلوگیری شود. حیاط به شکل یک جعبه پر از شن قرمز است و دو تردمیل برای تمرین «پیادهروی فضایی» خدمه دارد. دیوارهای حیاط با نقاشیهای دیواری از صخرههای مریخی پوشیده شده و هیچ پنجرهای وجود ندارد.
مدت زمان آزمایش آشکارترین نقض حقیقت است. هندسه مداری حکم میکند که کوتاهترین مأموریت رفت و برگشت به مریخ حدود ۵۷۰ روز طول بکشد و این سناریو ممکن است هر ۱۵ سال یک بار رخ بدهد. یک سفر معمولی به مریخ حداقل ۸۰۰ روز زمان میبرد.
ناسا برای حفظ یکپارچگی آزمایش از افشای جزئیات حبس ۳۷۸ روزه که در تاریخ شش ژوئیه ۲۰۲۴ به پایان میرسد، خودداری کرده است. ناسا فقط تأکید کرد که شرکتکنندگان «محدودیت منابع، خرابی تجهیزات، تأخیرهای ارتباطی و سایر عوامل استرسزای محیطی» را تجربه خواهند کرد. برای مثال، خدمه در مأموریت مریخ، باید پیوندهای عاطفی پایداری با غریبهها ایجاد کنند و برای تسلی خاطر، به یکدیگر تکیه کنند. خدمه باید به تنهایی و بدون هیچ مداخله و راهنمایی، به هرگونه شرایط اضطراری پاسخ بدهند. آنها باید با ناتوانی در مراقبت از کودک بیمار، همسر ناراحت یا والدین در بستر مرگ کنار بیایند.
مسافران آیندهی مریخ نه تنها باید تمام این شرایط را به تنهایی تحمل کنند، بلکه برای به دستآوردن امتیاز سفرهای فضایی طولانیمدت، باید این فرصت را با هدفی مصمم و صادقانه دنبال کنند. آنها باید بپذیرند که حداقل برای ۵۷۰ روز، منزویترین انسانها در تاریخ جهان خواهند بود.
انزوا چگونه بر ایفای وظایف تأثیر میگذارد؟
آلیسا شانون از کودکی رویای مریخ را در سر داشت و میدانست که میتواند سختیها و دورههای طولانی انزوا را تحمل کند. نیتن جونز نیز احساس میکرد که این مأموریت برای او طراحی شده است. اما ناظران حرفهای برنامههای فضایی آمریکا که گروهی از مورخان، اخلاقشناسان و مشاوران ناسا هستند و بیشتر زندگی حرفهای خود را صرف آیندهی اکتشافات فضایی میکنند، سؤالی را مطرح کردهاند: ناسا میخواهد چه چیزی را از مأموریت CHAPEA بیاموزد که از قبل نمیداند؟
آسیبهای روانی دوری از اجتماع به خوبی درک شده است. همه میدانند که انزوا با انسان چه میکند. جانسون شوارتز، استاد فلسفه که در مورد اخلاق اکتشافات فضایی مطالعه میکند، میگوید: «چه ابهامی باقی میماند، وقتی افراد را به مدت یک سال در یک اتاق حبس میکنید؟ این که اتاق شبیه به مریخ رنگآمیزی شده، بدین معنی نیست که نتایج تغییر خواهد کرد.»
منابع صحبتهای جانسون شوارتز، ۸۰ سال مطالعه در زمینهی انزوا است. مطالعهی انزوا از جنگ جهانی دوم آغاز شد. در آن زمان نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا نگران عملکرد خلبانان در طول پروازهای انفرادی بود. افسران متوجه شدند که هر چه خلبان بیشتر در هوا بماند، زیردریاییهای کمتری را شناسایی میکند. روانشناس نورمن مکورث نیز تشخیص داد که یکنواختی مأموریت، مقصر این اتفاق است. یکنواختی مأموریت باعث میشد که خلبانان حتی از انجام ابتداییترین وظایف نیز باز بمانند.
نتایج مطالعهی مکورث، الهامبخش مجموعهای از مطالعات روانشناس دانلد او. هب از دانشگاه مکگیل بود. هب با تأیید یافتههای مکورث، جزئیات جدیدی به آن افزود. یکنواختی نه تنها باعث ضعف فکری، بلکه منجر به «تغییر در رویکرد رفتاری» نیز میشود. در آزمایش هب، شاگردانش میخوابیدند و به مطالعات و مشکلات شخصی خود فکر میکردند. سپس خاطرهپردازی میکردند و فیلمها یا سفرهایشان را بازسازی میکردند. برخی نیز تا اعداد فوقالعاده بزرگی میشمردند.
اما همهی شرکتکنندگان در نهایت توانایی تمرکز را از دست دادند. چندین نفر نیز از «دورههای خالی» گفتند که در طی آن به هیچ چیز فکر نمیکردند. مرحلهی بعدی، توهم بود. توهم افراد را آسیبپذیر کرده بود و تا مدتها پس از پایان آزمایش، باور داشتند که آن توهمات واقعی بودند.
یافتههای هب الهامبخش مطالعات انزوا بود. افراد در مکانهای مختلفی محبوس شدند و تمام نتایج با یکدیگر سازگار بود. آزمایشها علاوه بر جذب دانشمندان علوم اعصاب و روانشناسان، توجه و تأمین مالی جامعهی اطلاعاتی ایالات متحده را نیز به خود جلب کرد. یافتهها در «بازجوییهای اجباری ضدجاسوسی» یا آنچه امروزه «شستشوی مغزی» یا «شکنجهی روانی» نامیده میشود، گنجانده شد.
مطالعات انزوا همچنین توسط نیروی هوایی، که قبل از شکلگیری ناسا در سال ۱۹۵۸ برنامهی فضایی نوپای ایالات متحده را هدایت میکرد، از نزدیک زیر نظر گرفته شد. نیروی هوایی با نگرانی از اینکه پرواز فضایی ممکن است فضانوردان را دیوانه کند، اولین آزمایش مشابه CHAPEA را انجام داد. فضانوردان در این آزمایش به مدت یک هفته در کابین خلبان سفینهی فضایی که کمی بزرگتر از تابوت بود، محبوس شدند. تعداد زیادی از وظایف فنی به هوانوردان محول شد و مقادیر زیادی از آمفتامین نیز دریافت کردند.
آزمایش یک مسیر آشنا را دنبال کرد: روحیهی بالای اولیه جای خود را به «افزایش تدریجی تحریکپذیری» داد و ناگهان به «خصومت آشکار» تبدیل شد. بسیاری از شرکتکنندگان دچار توهم شدند، حتی یکی از خلبانان پس از سه ساعت آزمایش را رها کرد و خواستار مراقبتهای روانی شد.
پیش از آن که تمام تحقیقات توسط «برنامه فضایی مرکوری» متوقف شود، چند مطالعهی مشابه دیگر نیز انجام شد. با آغاز رسمی برنامه فضایی آمریکا در اوایل دهه ۱۹۶۰، فضانوردان در طول مأموریتهای انفرادی موفقیتآمیز از هیچ گونه ناراحتی روانی آشکاری رنج نبردند که باعث آرامش محققان شد. تمام سفرهای طولانیمدت فضایی در مدار زمین انجام شد و خدمه به راحتی با زمین در ارتباط بودند. سازمانهای دولتی به بررسی آثار انزوا ادامه دادند، اما ناسا این کار را نکرد.
ناسا برای مشکل انزوا در فضا راه حلی نیافته بود و نیازی به حل این مشکل نداشت، البته تا نیم قرن بعد که چالش جدیدی پیدا شد: مأموریت انسانی به سیارهای آنقدر دور که حداقل ۲۲ دقیقه طول میکشد تا صدای فریاد برای کمک در منظومهی شمسی سفر کند.
تأخیر در برقراری ارتباط، اعضا و خانوادههای خدمهی CHAPEA را نگران کرد. تمام تماسها با سکونتگاه با مدت زمانی که برای ارسال اطلاعات از زمین به مریخ طول میکشد، انجام میشود. حتی تبادل جملات کوتاهی مانند «حالت چطور است؟ خوب» نیز حداقل ۴۴ دقیقه طول میکشد.
اما «۴۴ دقیقه» بهترین حالت ممکن در نظر گرفته میشود، زیرا هر ارتباطی باید از طریق یک نقطهی اتصال جریان داشته باشد. هرگونه واحد اطلاعاتی باید در صف دیجیتالی منتظر بماند و اولویت با فوریترین سیگنالها و کوچکترین بستههای داده است. در نتیجه، هرگونه مکالمهی عادی انسان با زمین غیرقابلتصور است. همچنین، در طول یک دورهی سه هفتهای در میانهی آزمایش که نشاندهندهی دورترین فاصله بین زمین و مریخ است، هیچ تماسی برقرار نخواهد شد.