نویسنده‌ی کانادایی‌تبار، دیوید سالای، برای رمان «Flesh» برنده‌ی جایزه‌ی بوکر ۲۰۲۵ شد

انتخابی بی‌چون و چرا برای جایزه‌ی بوکر

«رادی دویل»، نویسنده‌ی ایرلندی و رئیس هیات داوران امسال گفت: «رمان Flesh با قاطعیت برنده شد». او خود در سال ۱۹۹۳ برنده‌ی بوکر شده بود. دویل و سایر داوران – «آیو‌بامی آدبایو»، «سارا جسیکا پارکر»، «کریس پاور» و «کایلی رید» – از میان ۱۵۳ اثر اولیه، رمان Flesh را به عنوان برنده‌ای کاملا شایسته از میان شش نامزد نهایی برگزیدند. دویل گفت: «همه ما احساس کردیم این کتاب از بقیه جداست. رای‌گیری رسمی لازم نبود؛ Flesh همان کتابی بود که بیش از همه دوست داشتیم و تحسین‌مان را برانگیخت. اثری بسیار خاص، تاثیرگذار و عمیق.»

فهرست نهایی؛ نویسندگانی کارکشته با محوریت هویت

فهرست نهایی امسال ترکیبی از نویسندگان کارکشته بود. در مجموع ۴۲ رمان در فهرست، که همگی به نوعی به موضوع هویت پرداخته بودند، اما هیچ‌کدام به اندازه‌ی سالای صادقانه و پرکشش نبودند. رمان ۳۴۹ صفحه‌ای او بی‌واهمه به اضطراب‌های معاصر پیرامون مردانگی می‌پردازد. از میان رقبای نزدیک می‌توان به The Land in Winter  نوشته‌ی «اندرو میلر» و Flashlight از «سوزان چوی» اشاره کرد که هر دو آثاری شایسته بودند. همچنین Audition از «کیتی کیتامورا» که جسورانه بود. The Rest of Our Lives نوشته‌ی «بن مارکوویتس» اثری سرگرم‌کننده اما از لحاظ بار دراماتیک، کمتر تاثیر گذار بود.

رمان ۶۷۰ صفحه‌ای The Loneliness of Sonia and Sunny از «کیران دسای» نیز مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و از گزینه‌های محبوب برای برد بود، هرچند از نظر من کمی پراکنده و خسته‌کننده بود.

روایتی با ‌جزئیاتِ کم اما عمیق و تاثیرگذار

رمان Flesh در سبک و ساختار تفاوت چشمگیری با رمان دسای دارد. سالای در اثری که از نوجوانی و روابط جنسی تا خیانت، قتل، مرگ، جنگ و مبارزه روزمره را در بر می‌گیرد، نثری موجز و تراش‌خورده به کار می‌برد. هر فصل تقریبا مانند بخشی مستقل است و نویسنده بدون اغراق یا هیجان‌سازی، واقع‌گرایی را با ظرافت در هم می‌آمیزد. او رخدادهای بزرگی چون جنگ عراق یا کووید را بیرون از متن اصلی و بین فصل‌ها رها می‌کند. همچنین درباره‌ی رویدادهای کلیدی زندگی شخصیت اصلی، «ایستوان»، جزئیات اندکی ارائه می‌دهد؛ حتی دوران محکومیت او در زندان نوجوانان نیز گذرا ذکر می‌شود.

سبک مینیمالیستیِ روایت دیوید سالای

با این حال، دیوید سالای با دقتی موجز به تاثیر رخدادهای بزرگ بر زندگی روزمره می‌پردازد و با روایتی مینیمالیستی اما نوآورانه، خواننده را عمیقا درگیر می‌کند. به گفته‌ی دویل، او به خواننده اجازه می‌دهد «در کنار او شخصیت را مشاهده و تقریبا خلق کند». نمونه‌اش تکرار واژه‌ی «باشه» (Okay) از سوی قهرمان داستان است که جایگزین سخنان ناگفته می‌شود. این سبک مینیمالیستی به تدریج تاریکی و پیچیدگی پنهان زندگی را بر ذهن خواننده حاکم می‌سازد.

پیشینه‌ی زندگی دیوید سالای و تاثیر آن بر روایت او

دیوید سالای، متولد مونترال در سال ۱۹۷۴ از مادری کانادایی و پدری مجار، در لندن بزرگ شد و پیش‌تر در سال ۲۰۱۶ با مجموعه داستان  All That Man Is (مجموعه‌ای از نه داستان مرتبط درباره‌ی مردان مختلف در سراسر اروپا) نامزد بوکر بود. او رمان Flesh را «کتابی درباره‌ی بدن جسمانی در جهان» توصیف کرده است. همچنین اثرش تا حدی درباره‌ی تجربه زیستن از منظر جسمانی است. داستان از آپارتمان‌های آرام مجارستان تا دنیای ثروتمندان لندن کشیده می‌شود و شکاف‌های فرهنگی و اقتصادی اروپا را به تصویر می‌کشد. خودش گفته: «می‌خواستم کتابی بنویسم که هم پایانی مجارستانی داشته باشد و هم انگلیسی. چون در آن زمان دقیقا بین این دو کشور زندگی می‌کردم.»

دیوید سالای در مصاحبه‌ای در مارس گفته بود: «می‌خواستم کتاب تصویری بی‌پرده اما همدلانه از تجربه‌ی زیستن در بدن مردانه ارائه دهد. می‌خواستم بفهمم مردانگی دقیقا چیست و تضاد میان ایستوان و پسرخوانده‌اش توماس راهی برای کاوش آن بود. اینکه آیا این کار دفاعی از مردانگی محسوب می‌شود یا نه، نمی‌دانم. هنگام نوشتن، نمی‌خواستم به ‌طور انتزاعی درباره‌اش فکر کنم.»

رمان Flesh شایسته‌ی چند بار خواندن است

دویل در جریان داوری رمان Flesh را سه بار خوانده و گفته است «می‌توانم همین امشب دوباره بخوانمش». او افزود این رمان شایسته‌ی بیش از یک بار خواندن است و آن را شایسته‌ترین برنده‌ی بوکر از زمان Shuggie Bain اثر «داگلاس استوارت» در سال ۲۰۲۰ دانست. او از دو برنده‌ی قبلی Orbital اثر «سامانتا هاروی» و  Prophet Song  اثر «پل لینچ» چندان راضی نبود. اما تاکید کرد که داوران امسال متفق‌القول بودند که سالای با رمان Flesh مرزهای تازه‌ای گشوده است.

رمان Flesh تصویری تلخ و تامل‌برانگیز از مردی درون‌گرا ارائه می‌دهد. همچنین پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی معنا و شکنندگی زندگی می‌پرسد: چه چیزی به زندگی ارزش می‌دهد و چه چیز آن را در هم می‌شکند؟ این رمان روایتگر پیروزی‌ها، شکست‌ها، تحقیرها و آسیب‌های یک انسان است. درباره‌ی اینکه جهان چگونه می‌تواند تو را «به ‌طرزی مضحک، بی‌پناه» رها کند. هیچ‌ چیز بیش از خط داستانیِ تسخیرکننده‌ی ایستوان و پسرش، ماهیت لرزانِ وجود، تنگنای روابط و نقش مرگبارِ شانس را در زندگی آشکار نمی‌کند.  بخش مربوط به رابطه‌ی ایستوان و پسرش، که تمی مکرر در کتاب سالای دارد، به‌ ویژه در نشان دادن تاثیر قوی نیروهای بیرونی و تاریخی بر شکل‌گیری سرنوشت انسان، بسیار تاثیرگذار است.

مردانگی معاصر و ستایش داوران

ماهیت مساله‌دارِ مردانگی مدرن موضوعی به‌روز و قابل تامل است و دویل کتاب را به‌ خاطر پرداخت به این موضوع و به تصویر کشیدن نوع خاصی از مرد ستایش کرد؛ مردی که در فرهنگی رشد یافته که انتظار می‌رود مردان گریه نکنند و ابراز اندوه برایشان دشوار باشد. رمان با دوران نوجوانی ایستوان و سردرگمی او در برابر میل جنسی آغاز می‌شود، سپس از شجاعتش در مقام سرباز می‌گوید و سرانجام تحقیر او را در برابر پسرخوانده‌اش نشان می‌دهد؛ زمانی که او را «شکلی بدوی از مردانگی» می‌نامد.

هر دلار این کتاب، سزاوار دیوید سالای است

پیروزی در بوکر بدون تردید فروش رمان  Flesh را افزایش خواهد داد و خوانندگان تازه‌ای را با نثر ساده اما تیز و گفتگوی استادانه‌اش آشنا می‌کند. سالای در کلمات صرفه‌جویی می‌کند، اما هر واژه و حتی فاصله‌های بینشان معنا دارد. دویل، ایستوان را «مردی کم‌حرف» توصیف کرد و با شوخی افزود: «چنین شخصیت‌هایی برای کلینت ایستوود هم ضرری نداشت.» تصویر ایستوان نیز به هیچ وجه به ضرر حرفه‌ی سالای نخواهد بود. وقتی جایزه‌ی بزرگ بوکر را نقد کند، هر دلار آن را به‌حق به دست آورده است.

رمان Flesh اثر دیوید سزالِی توسط انتشارات جاناتان کیپ با قیمت ۱۸.۹۹ پوند منتشر شده است.