خاصترین تلفن همراه جهان! درون موبایلهای کرهشمالی چه خبر است؟
میشود که قاعدتاً باید نمای خود گوشی باشد، اما عکسی که اینجا گذاشتهاند، تصویر تبلیغاتی معروف گوشی Huawei Mate ۳۰ Pro است!
عصر کانادا – ویدیوهای آموزشی موجود در گوشی هم در واقع مستندهای کپیشدهای از سرویس «آمازون پرایم» هستند که لوگوی شرکتهای کره شمالی روی آنها چسبانده شده است.
در بازیهای فوتبال نصبشده روی گوشی، چهره بازیکنان مشهور جهان مثل مسی دیده میشود، اما بازیکنان کره جنوبی مانند سون هیونگ-مین از تیم تاتنهام به طرز عجیبی از بازی حذف شدهاند تا مردم متوجه موفقیتهای جهانی همسایگان خود نشوند.
فروشگاه اپلیکیشن با قفل فیزیکی
شاید عجیبترین بخش ماجرا، نحوهی نصب برنامه باشد. روی گوشیها نوعی «اپاستور» وجود دارد و شما میتوانید فایل برنامهها را دانلود کنید. ولی برنامه دانلود شده، باز نمیشود. برای اینکه بتوانید از برنامهای که دانلود کردهاید استفاده کنید، باید گوشی خود را بردارید و به یک فروشگاه فیزیکی و دولتی بروید.
در آنجا، یک متصدی دولتی گوشی شما را به کامپیوتر وصل میکند و «مجوز اجرا» را بهصورت دستی روی گوشی میریزد. این سیستم، کنترل دولت را مطلق میکند؛ هیچ برنامهای بدون نظارت مستقیم انسانی روی هیچ گوشیای فعال نمیشود.
اما برنامهها حتی بعد از فعالسازی هم تاریخ انقضا دارند. وقتی روی برنامهای کلیک میکنید، ممکن است با پیامی مواجه شوید که میگوید: «اعتبار شما تمام شده است. لطفاً برای تمدید ۶ماهه یا ۱۲ماهه پول پرداخت کنید.»
نه فقط بازیها، بلکه برنامههایی مثل «قوانین کشور» یا «آموزش آشپزی» هم اشتراکی هستند. یعنی شهروند برای خواندن قوانین کشورش یا یادگرفتن پخت یک غذا، باید حق اشتراک بپردازد.
در کشوری که درآمد سرانه مردم تنها ۳٫۴ درصد همسایگان جنوبیشان است تبدیلکردن نرمافزارها به سرویسهای اشتراکی عملاً تکنولوژی را در ردهی کالایی لوکس و دور از دسترس اکثریت جامعه قرار میدهد.
نظارت در لایههای نامرئی و نرمافزار جاسوسی
در دل سیستمعامل گوشیها، نرمافزاری جاسوسی به نام «پرچم قرمز» (Red Flag) جای دارد، برنامهای که کاربران نمیتوانند مثل اپلیکیشنی معمولی حذفش کنند. این برنامه وظیفه دارد بهطور مداوم تمام فایلهای روی دستگاه را بررسی کند.
در واقع هر فایل عکس، ویدیو یا متن باید روی سیستم امضای دیجیتال داشته باشد؛ امضایی که در دو حالت معتبر شمرده میشود: عکس و فیلمی که با دوربین همان گوشی گرفته شده، یا فایلی که توسط دولت تولید و تأیید شده است.
اگر کاربران سعی کنند یک فیلم خارجی، یک کتاب الکترونیکی یا حتی فایل متنی سادهای را که از بیرون مرزها آمده (و امضای دولتی ندارد) باز کنند، «پرچم قرمز» بلافاصله وارد عمل میشود و آن را حذف میکند. این سیستم عملاً گوشی را نسبت به هر محتوای «غیرخودی» ایزوله میکند.
اسکرینشاتهای پنهانی
اما اگر فکر میکنید «پرچم قرمز» مخوفترین برنامهی گوشیهای کرهی شمالی است، هنوز با ویژگیِ «اسکرینشاتهای تصادفی» آشنا نشدهاید، قابلیتی که نقض حریم خصوصی را به اوج میرساند. گوشیها طوری برنامهریزی شدهاند که در حین کارکردن مردم با دستگاه، بهصورت دورهای و کاملاً تصادفی از صفحهنمایش اسکرینشات میگیرند.
کاربران متوجه نمیشوند چه زمانی از کارهایشان اسکرینشات میگیرند، چون فلشی زده نمیشود و صدایی نمیآید. در حافظه گوشی پوشهای برای ذخیرهی عکسها وجود دارد که کاربران هیچگونه دسترسیای به آن ندارند. مردم نمیتوانند محتوای اسکرینشاتها را ببیند یا آنها را پاک کنند.
معلوم نیست آیا این عکسها همان لحظه برای پلیس ارسال میشوند یا نه چون اینترنت همیشه وصل نیست. اما وجود این آرشیو غیرقابلحذف، باعث میشود شهروند کرهی شمالی همیشه حس کند که «کسی در حال نگاهکردن به او است».
حتی اگر پلیس همان لحظه گوشی را نبیند، هر زمان که گوشی بازرسی فیزیکی شود، تاریخچهی تصویری تمام کارهایی که کاربر انجام داده، پیش روی مأموران خواهد بود، واقعیتی که به بالاترین سطح «خودسانسوری» منجر میشود.
فیلم، بازی و محتوای آموزشی در کره شمالی
درنهایت، وقتی کاربر از تمام این لایههای امنیتی عبور کرد، میخواهد چه چیزی را تماشا کند؟
در این بخش میتوان لیست فیلمهای روسی را دید، درحالیکه جای خالی فیلمهای هالیوودی و سریالهای محبوب کرهی جنوبی که تمام دنیا را تسخیر کردهاند، کاملاً حس میشود؛ اما نکته جالبتر حضور پررنگ فیلمهای هندی مانند فیلم معروف «سه احمق» است.
تحلیلگران معتقدند سینمای هند برای کره شمالی «نقطهی امن» محسوب میشود: این فیلمها به اندازهی کافی رنگارنگ و جذاباند که مردم را سرگرم کنند، اما حاوی پیامهای سیاسی خطرناک نیستند و دموکراسی لیبرال را نمایش نمیدهند.
تلاش حکومت کرهی شمالی برای کنترل ذهن مردم، وارد جزئیترین بخشهای زندگی نیز میشود، چنانکه اپلیکیشنی به نام Common Sense به شهروندان یاد میدهد که چطور باید فکر کنند!
برای مثال این برنامه در بخش «خانواده» تعریف میکند که دقیقاً چه کسانی فامیل محسوب میشوند و روابط اجتماعی باید چطور باشد. شاید باور نکنید ولی این برنامه حتی بخش طنز هم دارد تا حکومت تعیین کند مردم به چه چیزهایی باید بخندند. هدف نهایی، یکسانسازی فکر و رفتار تمام جامعه، حتی در خصوصیترین لحظات است.
تکنولوژی علیه کاربر
بررسی این دو گوشی، تصویر جالبی از اکوسیستم دیجیتالی منحصربهفرد کره شمالی را ترسیم میکند. اگرچه ظاهر سختافزاری و طراحی این دستگاهها شباهت زیادی به ترندهای جهانی دارد، اما معماری نرمافزاری آنها براساس اولویتهای کاملاً متفاوتی بنا شده است.
در این ساختار، «هوشمند بودن» گوشی به معنای دسترسی آزاد به دهکدهی جهانی نیست؛ بلکه تمرکز بر بومیسازی شبکه، مدیریت دقیق محتوا و نظارت بر فعالیتهاست. از جایگزینی خودکار واژگان در کیبورد و غیرفعال بودن دسترسی به اینترنت جهانی گرفته تا مکانیزمهای امنیتی مانند ثبت اسکرینشاتهای سیستمی و الزام به فعالسازی حضوری اپلیکیشنها، همگی نشان میدهند که در این کشور، تلفن همراه بیش از آنکه ابزاری شخصی برای تعامل و ارتباط باشد، پلتفرمی بهشدت کنترلشده با قوانین خاص خود است.
