هشدار مک‌گورک درباره «ماشین روز قیامت» مدرن
هماهنگ کننده ارشد سابق شورای امنیت ملی آمریکا که در دولت‌های چهار رئیس‌جمهور این کشور خدمت کرده با هشدار درباره تداوم تشدید خطرات و تهدیدات هسته‌ای در جهان و نقشی که هوش مصنوعی می‌تواند در دامن زدن به این تهدید ایفا کند، خواستار هنجارهای جدید علیه گسترش تسلیحات هسته‌ای و مدیریت نحوه استفاده از هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری‌ها است.
عصر کانادا – «برت مک‌گورک» تحلیلگر امور جهانی شبکه «سی‌ان‌ان» که سابقه خدمت به عنوان دیپلمات، فرستاده ویژه و هماهنگ کننده و دستیار در شورای امنیت ملی کاخ سفید در دولت‌های چهار رئیس جمهور شامل «جورج دبلیو. بوش»، «باراک اوباما»، «دونالد ترامپ» و «جو بایدن» را دارد در مطلبی با صدا در آوردن زنگ خطر از بابت گسترش خطرات و تهدیدات هسته‌ای در جهان عوامل این گسترش را ارزیابی کرده و بر می‌شمارد.
مک‌گورک در ابتدای این مطلب نوشته است: «در تابستان ۲۰۲۲، من جو بایدن، رئیس جمهور وقت را در عزیمت به اجلاس با رهبرانی از سراسر خاورمیانه در عربستان سعودی همراهی کردم. در طول یک جلسه کاری، شخصی از بایدن پرسید که یکی از دغدغه‌هایش را که خواب شب را از چشمان او می‌رباید نام ببرد. بایدن بدون اینکه خم به ابرو بیاورد، گفت جنگ هسته‌ای. من از پاسخش شگفت‌زده شدم، زیرا به نظر می‌رسید که این تهدیدِ همه‌جانبه در دهه‌های اخیر مهار شده باشد.»
مک‌گورک تصریح می‌کند که با نگاه به اتفاقاتی نظیر جنگ اوکراین درست در مجاورت اروپا، تحلیل و تضعیف ساز و کارهای کنترل تسلیحات هسته‌ای در جهان، ظهور و گسترش استفاده از هوش مصنوعی و تشدید رقابت بر سر تسلیحات هسته‌ای میان ایالات متحده و چین، جای تعجب است که چنین خطری مورد توجه کافی قرار نگرفته است.
چندی بعد از آن اجلاس «جو بایدن» در مصاحبه با «جیک تپر»، مجری شبکه سی‌ان‌ان درباره جنگ اوکراین گفت که محاسبات غلط در جریان این جنگ «می‌تواند منجر به آخرالزمان شود» هر چند که او در آن زمان سطح خطرات را کم دانست.
تحلیلگر سی‌ان‌ان که در دولت جو بایدن به عنوان هماهنگ کننده ویژه شورای امنیت ملی آمریکا در امور غرب آسیا و شمال آفریقا خدمت کرده نوشته است: «به همین هفته گذشته برگردیم. پر بیننده ترین فیلم شرکت نتفلیکس به نام “خانه دینامیت” درباره یک موشک هسته‌ای است که با فرار از سامانه‌های پدافند هوایی شهر شیکاگو را نشانه گرفته است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه بر برگزاری یک رزمایش هسته‌ای از جمله آزمایش یک سامانه موشکی جدید که می‌تواند هر جای زمین را مورد حمله قرار دهد، نظارت کرد. در پاسخ به آن دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا دستور به از سرگیری “فوری” آزمایش تسلیحات هسته‌ای بعد از یک تعلیق سه هفته‌ای داد. روسیه نیز تهدید به انجام این کار کرد. چه اتفاقی دارد می‌افتد؟ بیایید تلاش کنیم منطق این اتفاقات را درک کنیم.»
تضعیف محدودیت‌ها
مک‌گورک معتقد است در پس زمینه این عناوین خبری از مدتها پیش روند فرسایش مداوم و تضعیف توافقات کنترل تسلیحات بین ابرقدرت‌ها که سابقه آنها به دوران جنگ سرد برمی‌گردند، دیده می‌شود. محور اصلی این توافقات پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک مشهور به پیمان «استارت» است که با امضای آن در سال ۱۹۹۱، مسابقه تسلیحاتی بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق متوقف شد و طبق این پیمان کاهش زرادخانه‌های هسته‌ای به همراه بازرسی و راستی‌آزمایی در هر دو کشور الزامی شد.
پیمان استارت اندکی قبل از سقوط اتحاد جماهیر شوروی سابق منعقد شده و بعدا به موجب توافق سال ۲۰۱۰ بین ایالات متحده و روسیه برای کاهش بیشتر زرادخانه‌ها و حفظ بازرسی‌ها در هر دو کشور تمدید یافت. این توافق که حالا عنوان «استارت جدید» را پیدا کرده بود یک بار دیگر نیز در ماه‌های اولیه ریاست جمهوری جو بایدن ، به مدت پنج سال – تا فوریه ۲۰۲۶ – تمدید شد.
مک‌گورک اشاره می‌کند که در پی جنگ اوکراین روسیه مشارکت خود در این پیمان را به حالت تعلیق درآورد و مانع از ورود بازرسان آمریکایی به تأسیسات هسته‌ای خود شد و امیدها برای تمدید این پیمان یا مذاکره برای تمدید مجدد آن از آن زمان تاکنون کمرنگ شده است.
در حالی که روسیه همچنان بر پایبند بودن خود به مفاد این پیمان تاکید دارد اما سه ماه بیشتر تا انقضای آن باقی نمانده است و نشانی از اقدامات و فعالیت‌ها به منظور مذاکرات بر سر یک توافق جدید دیده نمی‌شود. انحلال پیمان استارت به منزله از بین رفتن آخرین پیمان کنترل کننده تسلیحات هسته‌ای ابر قدرت‌های هسته‌ای اول جهان است.
به باور مک‌گورک، انزجاری که دونالد ترامپ نسبت به توافقات بین‌المللی نشان داده و همچنین تلقی او از اینکه آمریکا شاهد بی عدالتی در قبال منافع خود در چارچوب این توافقات است تجدید سازوکارهای کنترل تسلیحات را هر چه بعیدتر می‌سازد.
هماهنگ کننده سابق شورای امنیت ملی آمریکا خاطر نشان می‌کند: «هر چند که خطر یک درگیری هسته‌ای احتمالا هنوز پایین است، اما جهان در حال ورود به دورانی است که از زمان جنگ سرد تاکنون سابقه نداشته؛ دورانی که در آن پتانسیل گسترش تسلیحات هسته‌ای هم از سوی ۲ ابرقدرت هسته‌ای اول دنیا که مالک ۹۰ درصد کل تسلیحات هسته‌ای قابل استقرار موجود در جهان هستند، و هم از جانب کشورهایی که هنوز وارد باشگاه مسلحین به تسلیحات هسته‌ای نشده‌اند وجود دارد.»
او به عربستان سعودی و کره جنوبی به عنوان ۲ کشور غیرهسته‌ای که اخیرا برای دستیابی به این تسلیحات ابراز تمایل کرده‌اند اشاره می‌کند.
چین و هوش مصنوعی معادله رقابت تسلیحاتی را تغییر می‌دهند
مک‌گورک در ادامه این تحلیل با اشاره به توسعه فزاینده نظامی چین در سال‌های اخیر و اینکه آمریکا با چین برخلاف روسیه هیچ پیمان کنترل تسلیحات هسته‌ای نظیر پیمان استارت را امضا نکرده، بیان داشته است: «تقریبا سالانه ۱۰۰ کلاهک جدید به زرادخانه هسته‌ای چین اضافه می‌شود که باعث می‌شود این زرادخانه سریع‌ترین رشد را فراتر از هر کشور دیگری داشته باشد. طبق گزارش بولتن دانشمندان اتمی، پکن اکنون ۶۰۰ سلاح هسته‌ای به همراه سیستم‌های پیشرفته پرتاب موشک دارد که می‌توانند خاک ایالات متحده را مورد حمله قرار دهند. این کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که چین ممکن است تا سال ۲۰۳۵، ۱۵۰۰ سلاح هسته‌ای با قابلیت شلیک از زمین، دریا و هوا (چیزی که به عنوان یک سه‌گانه کامل هسته‌ای شناخته می‌شود) داشته باشد. در حالی که این کشور یک قدرت هسته‌ای شناخته شده تحت پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا ان.پی.تی است، هرگز در مذاکرات جدی بر سر کنترل تسلیحات که منجر به محدود شدن سلاح‌های هسته‌ای آن شود شرکت نکرده است.»
در ادامه این تحلیل آمده است: «پکن استدلال می‌کند که زرادخانه هسته‌ای‌اش در مقایسه با زرادخانه‌های ایالات متحده یا روسیه (هر کدام با بیش از ۵۰۰۰ کلاهک) خیلی کوچکتر است و بنابراین نباید رفتاری که با زرادخانه‌های آمریکا و روسیه شده با زرادخانه چین که گسترش سریع سلاح‌های هسته‌ای را دنبال می‌کند رخ دهد. این استدلال با روح عدم اشاعه هسته‌ای که زیربنای نظام ان.پی.تی است، در تضاد است. همچنین کل نظام ثبات استراتژیکی که پیمان استارت ایجاد کرده را در معرض تردید قرار می‌دهد و باعث تداوم روند گسترش زرادخانه‌های هسته‌ای و قدرت‌های مسلح به سلاح هسته‌ای همراه با افزایش خطر بی‌اعتمادی و محاسبه اشتباه، می‌شود. بنابراین می‌توان گفت که جهان در حال ورود به دورانی ناشناخته از گسترش زرادخانه‌های هسته‌ای با کنار گذاشتن تمامی محدودیت‌های سنتی دهه‌های قبل برای مهار این روند است.»
مک‌گورک در بخش دیگری از این گزارش با اشاره به پیامدهای هوش مصنوعی برای تشدید خطر درگیری‌های هسته‌ای نوشته است: «حالا، ورود هوش مصنوعی به تصمیم‌گیری‌ها و روند تحلیل نظامی را هم اضافه کنید که در آن صورت جهان ممکن است به طرز خطرناکی به سناریوی “ماشین روز قیامت”، ایده‌ای که زمانی در فیلم “دکتر استرنجلاو” (۱۹۶۴) ساخته استنلی کوبریک به تصویر کشیده شده بود و صرفا تخیلی به نظر می‌رسید نزدیک‌تر شود. آن ماشین حاوی یک برنامه پرتاب خودکار سلاح هسته‌ای بود که تحت شرایطی خاص، خارج از کنترل انسان عمل می‌کرد؛ سازوکار پوچی که توسط انسان‌ها ایجاد شده بود تا نابودی خودشان را بدون دخالت انسان تضمین کنند. اما چنین ایده‌ای دیگر منحصر به فیلم‌های علمی تخیلی نیست.»
سال گذشته کاخ سفید در بیانیه‌ای در مورد دیداری که جو بایدن با «شی جین‌پینگ» رئیس جمهور چین داشت عنوان کرد که این ۲ رهبر «بر لزوم حفظ کنترل انسانی بر روند تصمیم گیری برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای تأکید کردند».
به گفته مک‌گورک این اصل که انسان‌ها و نه هوش مصنوعی، استفاده از سلاح‌های هسته‌ای را در همه شرایط کنترل کنند، ممکن است بدیهی به نظر برسد، اما هیچ پیمان یا توافق رسمی آن را پشتیبانی نمی‌کند.
او تصریح داشته است: «حتی اگر در زمان شلیک سلاح‌های هسته‌ای قضاوت انسانی بر تصمیم‌گیری برای این شلیک مسلط باشد اما همچنان قضاوت‌های ماشینی در چرخه‌های تحلیل ادغام می‌شوند که ممکن است در مواقع بحرانی، بازه‌های زمانی را فشرده سازند و این را می‌توان یکی از خطرات محاسبات اشتباه بر مبنای مدل‌سازی هوش مصنوعی به جای قضاوت انسانی دانست.»
تهدیدهای نظامی بر سر اوکراین
مگ‌گورک در بخش پایانی این مطلب با اشاره به تشدید تنش‌های هسته‌ای بین آمریکا و روسیه که جنگ اوکراین به آن دامن زده دستور ترامپ به از سرگیری آزمایشات تسلیحات هسته‌ای در واکنش به برگزاری رزمایش هسته‌ای روسیه و همچنین تصمیم رئیس جمهور آمریکا برای لغو نشست دوم خود با ولادیمیرپوتین را بر شمرده و می‌نویسد: «آزمایش‌های انفجاری جدید کمکی به این معادله نمی‌کند. مسکو آخرین آزمایش خود را در سال ۱۹۹۰ انجام داد. واشنگتن در سال ۱۹۹۲. پکن در سال ۱۹۹۶. به محض اینکه ایالات متحده یک آزمایش انفجاری انجام دهد، روسیه و چین مطمئناً همین کار را خواهند کرد و یک آجر دیگر از نظام عدم اشاعه حذف خواهد شد. همچنین برای حفظ آمادگی و نوسازی زرادخانه هسته‌ای ایالات متحده، آزمایش‌های جدید لازم نیست. این غول هسته‌ای باید در بطری قفل شود.»
دوران ناشناخته خطرات هسته‌ای
مذاکره‌کننده و فرستاده ارشد سابق کاخ سفید در پایان مطلب خود تصریح داشته است: «جهان در حال ورود به دورانی ناشناخته از خطرات هسته‌ای است. پاسخ به چنین دورانی از سرگیری آزمایش‌های انفجاری جدید نیست، بلکه باید کارزاری هماهنگ با متحدان و شرکا برای به حداکثر رساندن بازدارندگی در برابر هرگونه استفاده قابل تصور از این تسلیحات در پیش بگیریم در حالی که برای ایجاد هنجارهای جدید علیه گسترش بیشتر سلاح‌های هسته‌ای و مدیریت استفاده از هوش مصنوعی در سیستم‌های تصمیم‌گیری تلاش شود. دوران پرخطر جدید می‌طلبد که ترتیبات و استانداردهای جدیدی که تاکنون دیده نشده‌اند وضع شوند.»
